1. Tanımlar
Skaler Büyüklük:
Yalnızca büyüklük (nicelik) ile tanımlanabilen fiziksel büyüklüklerdir. Yön belirtmezler.
Matematiksel olarak sadece bir sayı ve birim ile ifade edilirler.
📌 Örnekler:
-
🌡️ Sıcaklık: 36.5 °C
-
⚖️ Kütle: 75 kg
-
⏱️ Zaman: 4 saat
-
🔋 Enerji: 1200 Joule
Vektörel Büyüklük:
Hem büyüklük hem de yön ile tanımlanması gereken fiziksel büyüklüklerdir.
📐 Vektör sembolleri genellikle bir ok (→) ile ya da harfin üzerine konan simgelerle gösterilir.
📌 Örnekler:
-
🚗 Hız: 60 km/h doğuya
-
💪 Kuvvet: 10 N yukarı
-
📉 İvme: 9.8 m/s² aşağı
-
🧭 Yer değiştirme: 5 m kuzeye
2. Örneklerle Açıklamalar
🔹 Örnek 1:
Bir araba 90 km/h ile gidiyor.
→ Bu sürattir, yani skaler bir büyüklük.
🔹 Örnek 2:
Aynı araba 90 km/h hızla batıya doğru gidiyor.
→ Bu hızdır, çünkü yönü var. Vektöreldir.
3. Vektör Gösterimi
Bir vektörün 3 ana özelliği vardır:
-
📊 Büyüklük (ne kadar?)
-
🧭 Yön (hangi yöne?)
-
📐 Doğrultu (hangi eksende?)
🧮 Matematiksel Gösterim:
-
Harfin üzerine ok: →F
-
Bileşen olarak: F = (3i + 4j)
🧠 Görsel düşün:
Bir nesne 5 m doğuya yer değiştirdiyse, bu bir vektördür ve bir ok ile gösterilir.
4. Karşılaştırma Tablosu
| Özellik | 🧊 Skaler Büyüklük | 🧭 Vektörel Büyüklük |
|---|---|---|
| Yön içerir mi? | ❌ Hayır | ✅ Evet |
| Sadece sayı yeterli mi? | ✅ Evet | ❌ Hayır |
| Örnek | Sıcaklık, zaman, kütle | Hız, kuvvet, ivme |
| Gösterim | 50 kg | 50 N doğuya |
5. Günlük Hayattan Uygulamalar
🏃♂️ Yürüyüş:
-
“3 km yürüdüm.” → Skaler
-
“3 km kuzeye yürüdüm.” → Vektörel
🏊♀️ Yüzme:
-
Havuzun bir ucundan diğer ucuna yüzdün ve geri döndün.
-
Toplam yol: 100 m → Skaler
-
Yer değiştirme: 0 m → Vektörel (başladığın noktadasın)
-
6. Mini Alıştırmalar
📌 Aşağıdaki durumlardaki büyüklükleri skaler mi, vektörel mi olarak sınıflandır:
-
🧍 Bir öğrenci 3 km doğuya, sonra 4 km kuzeye yürümüşse:
-
Toplam aldığı yol nedir?
-
Yer değiştirmesi nedir?
(İpucu: Pisagor Teoremi kullanabilirsin)
-
